Zamek w Bytowie

amek w Bytowie powstawał w czasach, kiedy wzrastało napięcie między Krzyżakami a Polską, które niedługo miało skończyć się wielką wojną. Wstępne prace przeprowadzono w 1390 roku, a głównymi pracami budowlanymi prowadzonymi w latach 1398-1406 kierował Mikołaj Fellenstein.

Pod budowę zamku podwyższono istniejące już wzniesienie na podmokłym terenie. Sam zamek otrzymał plan prostokąta z basztami we wszystkich narożnikach: jedną kwadratową od strony północnej (Baszta Prochowa) oraz trzema okrągłymi w pozostałych narożnikach (Baszta Młyńska od zachodu, Folwarczna - od wschodu i Różana od południa). Zamek jest kamienno-ceglany, w dolnych partiach użyto do jego budowy kamienia z okolicznych pól, w górnej części - cegły. Od strony wschodniej znajduje się przedzamcze 

Plan zamku według Conrada Steinbrechta, 'Die Ordensburgen der Hochmeisterzeit in Preussen...', Berlin 1920

chroniące wjazd do zamku. Sam zamek posiadał tylko jeden budynek mieszkalny, Dom Zakonny zwany "prawym domem" - przy północnym murze obwodowym. Zamek był siedzibą bytowskich prokuratorów krzyżackich.

W 1410 roku został opanowany przez wojska Władysława Jagiełły, ale po zawarciu pokoju toruńskiego, jak większość krzyżackich twierdz, został oddany zakonowi. Po wojnie trzynastoletniej dostał się ponownie w ręce polskie i król Kazimierz Jagiellończyk oddał go w lenno księciu pomorskiemu Erykowi II. Książęta pomorscy mieli tu swoją siedzibę do 1637 roku.

W XVI wieku przeprowadzono w paru etapach znaczną rozbudowę założenia. W pierwszym etapie po 1516 roku wzniesiono dwa nowe budynki. Pierwszy z nich, przy południowo-wschodnim murze, to renesansowy Dom Książęcy, który dotrwał do dziś. Ma on trzy kondygnacje i zewnętrzną klatkę schodową. Przy południowo-zachodnim murze powstała wtedy kancelaria książęca. Zamek został także dodatkowo ufortyfikowany wałami ziemnymi z bastejami w narożach. W 1623 roku na polecenie księcia Bogusława XIV przy murze północno-wschodnim, między Domem Zakonnym i wieżą bramną, wzniesiono Dom 

Zamek na zdjęciu lotniczym, fot. ZeroJeden, IV 2023

Wdów.

W okresie potopu Szwedzi zajęli i zniszczyli warownię, spalili budynki, wysadzili czworoboczną wieżę. Uszkodzony został przez to także Dom Zakonny. Jedynie Dom Wdów i Baszta Młyńska wyszły z tych działań prawie nienaruszone. W 1658 roku zamek przejęli razem z miastem Brandenburczycy. W 1686 roku dobudowano przy wschodnim murze, obok Wieży Bramnej Dom Sądowy, ale już w XVIII wieku cały zamek był w tak złym stanie, że rozpoczęto jego rozbiórkę. Całkowicie rozebrano budynek kancelarii i wieżę bramną, a przez fosę usypano groblę. Na szczęście koszty prac rozbiórkowych Domu Zakonnego okazały się na tyle wysokie, że nie doszło do ich rozpoczęcia planowanego w 1855 roku. W latach 1854-1858 Dom Sądowy został przebudowany na więzienie.

Na przełomie XIX i XX wieku zamek był wykorzystywany między innymi na spichlerze, sąd powiatowy, więzienie, urząd podatkowy. Po 1930 roku w zamku znalazło miejsce schronisko dla młodzieży. Jeszcze w 1937 roku podjęto próbę odbudowy, ale wojna nie pozwoliła na realizację tych 

fot. ZeroJeden, VII 2005

zamierzeń.

O ile miasto w czasie wojny dość poważnie zostało zrujnowane o tyle zamek został oszczędzony. Po wojnie odrestaurowano go i obecnie mieści się tu Muzeum Zachodniokaszubskie, hotel, biblioteka, restauracja. Regularnie organizowane są też imprezy kulturalne, spotkania, koncerty, wernisaże.