adania archeologiczne wykazały ślady osadnictwa na wzgórzu zamkowym w Dobczycach sięgające neolitu i epoki brązu. W okresie panowania pierwszych Piastów wzniesiono tu drewnianą warownię, o czym świadczą odkryte ślady palisady.
Prawdopodobnie na początku XIII wieku powstał zamek górny. Pierwsza pisemna wzmianka o nim pochodzi z 1225 roku. Został wzniesiony na skraju urwiska, na planie zbliżonym do trójkąta. Budynki były ciasno stłoczone wokół niewielkiego dziedzińca.
Widok na mury zamkowe z przeciwnego brzegu Raby, fot. ZeroJeden, X 2001
W narożniku południowo-wschodnim znajdowała się kwadratowa wieża, która stanowiła najważniejszy punkt obrony i osłaniała wjazd na zamek, początkowo od strony południowej. Za czasów Bolesława Wstydliwego warowny gród strzegł szlaku handlowego na Węgry. Zamek nie został zdobyty przez Tatarów w czasie ich najazdów.
W 1311 roku, podczas buntu wójta Alberta w Krakowie, zamek dobczycki był miejscem pobytu dworu Władysława Łokietka. Kazimierz Wielki obdarzył Dobczyce przywilejami i lokował miasto na prawie magdeburskim w 1362 roku. Od tego momentu do 1768 roku Dobczyce były starostwem niegrodowym. Król rozbudował zamek, który objął całe wzniesienie. Od strony miasta warownia odcięta była głęboką fosą.
W XIV wieku Kazimierz Wielki zbudował nad urwiskiem opadającym do Raby gotycki zamek. Zamek był wzniesiony na planie nieregularnym. Stał się siedzibą starostów niegrodowych.
Starostwo dobczyckie było zastawiane i dzierżawione. Starosta był odpowiedzialny za konserwację murów obronnych i utrzymanie załogi wojskowej. Bliskość Krakowa sprawiała, że
zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, VII 2020
zamek gościł koronowane głowy i był miejscem wychowania synów Kazimierza Jagiellończyka.
Okres największej świetności zamku przypada na lata 1585-1649, kiedy starostami byli Lubomirscy. Przebudowali oni gotycką warownię w renesansową rezydencję. Zmieniono wjazd na zamek – starą bramę zamurowano i przekształcono w kaplicę, a nowe wejście poprowadzono od strony wschodniej przez most zwodzony i bramę z przedbramiem oraz basztą z wieżą zegarową. W miejscu podzamcza powstał zamek dolny.
W roku 1649 starostwo objął Michał Jordan, który odbudował zamkowe mury. W czasie potopu szwedzkiego w 1655 roku miasto i zamek zostały spustoszone przez Szwedów. Kolejne zniszczenia miały miejsce w 1657 roku, za sprawą wojsk siedmiogrodzkich Rakoczego oraz ponownie Szwedów w roku 1702. Zamek zaczął popadać w ruinę, choć był nadal zamieszkiwany przez starostów.
W początkach XVIII wieku zniszczony podczas wojny północnej.
Pod koniec XVIII wieku, po przypadkowym odkryciu skarbu ukrytego w ścianie, rozpoczęto rozbiórkę zamku.
fot. Witek Głowacki, VIII 2000
Materiał pozyskany z rozbiórki posłużył do budowy kościoła i domów w Dobczycach. Zamek zamienił się w usypisko, na którym wypasano bydło przez 130 lat.
W 1960 roku, w ramach akcji ""Milenium"", przystąpiono do odgruzowania ruin. Odsłonięto pozostałości zamku górnego i częściowo zamku dolnego. Działalność kamieniołomu doprowadziła do osunięcia się zachodniej części wzgórza zamkowego w połowie XIX wieku. Dziś mieści się w restaurowanych pomieszczeniach muzeum regionalne. Zachowały się ceglane mury przyziemia, wieży i kaplicy. Na terenie zamku działa Muzeum Regionalne PTTK, a częściowo zrekonstruowane ruiny udostępnione są turystom.
Włącz 3D
a
dania archeologiczne wykazały ślady osadnictwa na wzgórzu zamkowym 
