Zamek w Szprotawie

 Szprotawie, na stromej skarpie nad południową odnogą rzeki Szprotawy, na przełomie XIII i XIV wieku z inicjatywy książąt głogowskich wzniesiono gotycki zamek. Jego owalny plan o wymiarach 24 x 33,5 m może wskazywać, że zbudowano go na miejscu wcześniejszego grodu obronnego. Dziedziniec otaczały grube, kamienno-ceglane mury obwodowe o grubości prawie 2,5 m. We wschodniej części dziedzińca znajdował się dwukondygnacyjny budynek mieszkalny. Wjazd do zamku prowadził od strony północnej. Zamkowe mury były sprzężone z fortyfikacjami miejskimi, ale od miasta zamek oddzielała nawodniona fosa ze zwodzonym mostem.

W latach 1476-88 zamek w Szprotawie był siedzibą księcia Jana II żagańskiego, zwanego Szalonym, podczas jego wojny o księstwo głogowskie. W zamkowych murach 

fot. ZeroJeden, V 2006

więził on brandenburskich dostojników, w tym komandora joanickiego z Łagowa. Ambicje księcia doprowadziły do konfliktu z królem węgierskim Maciejem Korwinem. Zamek został zdobyty przez wojska króla i stał się siedzibą starosty. Na początku XVI wieku do murów odwodowych dostawiono wydłużoną, półkolistą, kamienną basteję. Na przełomie XVI i XVII wieku zamek został przebudowany w stylu renesansowym. Z zachowanych opisów wiadomo, że główny budynek był w przeważnej części murowany i posiadał pięć izb, z których jedna mieściła się w bastei, małą kuchnię i dwie piwnice.

Podczas oblężenia miasta w czasie wojny północnej w 1642 roku zamek uległ dewastacji. Dzieła zniszczenia dopełnił pożar w 1672 roku. Pozbawiony cech obronnych obiekt został przebudowany na browar.

W XVIII wieku, w latach 1745-47, w związku ze wzrostem znaczenia religii protestanckiej na Śląsku, w miejscu dawnego zamku wzniesiono zbór ewangelicki, wykorzystując zachowane zamkowe mury. W 1822 roku kościół przebudowano w stylu klasycystycznym. 

Zamek w Szprotawie na zdjęciu z lat 1915-20

Nową fasadę od strony miasta tworzyła czterokondygnacyjna wieża z piętrowymi przyległościami.

Po 1945 roku nieużytkowany kościół popadł w ruinę i został częściowo rozebrany. Pozostałości dawnego zamku są najlepiej widoczne od strony południowej. Częściowo zachowały się grube mury odwodowe i dostawiona do nich basteja.